Cukrzyca to na pewno nie koniec świata, co najwyżej małe trzęsienie ziemi…
Na świecie żyją miliony ludzi z rozpoznaniem cukrzycy, którzy – mimo poważnej choroby – prowadzą normalny tryb życia, pracują w różnych zawodach, podróżują i bawią się. Warunkiem jest tylko skrupulatne przestrzeganie zaleceń dotyczących diety oraz regularne zażywanie leków. Cukrzyca, jak żadna inna choroba, nagradza dbających o zdrowie i szybko karze lekceważących je. Ponieważ jest przypadłością na całe życie i nie da się jej wyleczyć, pozostaje zastosowanie optymalnej strategii – trzeba z nią zgodnie żyć!
Skuteczne kontrolowanie cukrzycy wymaga bardzo dużego zdyscyplinowania i systematyczności. Łatwiej będzie to osiągnąć, gdy zabiegom leczniczym czy kontrolnym przypiszemy status rutynowych czynności i wpleciemy je w rytm zabiegów higienicznych i pielęgnacyjnych wykonywanych każdego dnia.
Cukrzyca jest jedną z najczęściej występujących chorób. Należy pamiętać, że cukrzyca dotyka całe społeczeństwa i to bez względu na wiek, od niemowląt aż po wiek senioralny. Dlatego też nasze Stowarzyszenie prowadzi cykliczne akcje edukacyjne.
Dzięki takim działaniom i nowatorskim metodom leczenia oczekuje się, że pacjent stanie się idealny, opanuje potrzebne umiejętności i będzie je stosował w codziennym życiu. Uniknie w ten sposób wielu zaburzeń i hospitalizacji. Życie jednak uczy nas, że dzieje się to zbyt rzadko albo krótko. Często natomiast napotyka się różne trudności. W całym społeczeństwie, także wśród chorych na cukrzycę, są osoby samotne, niezdolne pojąć zasad domowego leczenia, chore, zestresowane, nie mające wsparcia rodzinnego.
W leczeniu cukrzycy istotną rolę odgrywa postępowanie niefarmakologiczne polegające na przekonaniu osoby z cukrzycą do zdrowego trybu życia. Obejmuje to obok propagowania wysiłku fizycznego, rzucenia palenia – przede wszystkim zdrową dietę
Wiele osób po usłyszeniu rozpoznania „cukrzyca” kojarzy sobie potrzebę drastycznych wyrzeczeń pokarmowych.
Panuje przekonanie, że od teraz wszystko się zmieni, lekarz zabroni mi jeść moje ulubione potrawy: ciasta, tłuste smażone mięsa i tym podobne.
Jeżeli dotychczasowy tryb życia hołdował zasadzie „żyć aby jeść” to niestety trzeba zmienić swoje myślenie. Jednak dieta chorego na cukrzycę powinna być zgodna z założeniami diety zdrowego człowieka i tak naprawdę nie odbiega od zaleceń żywieniowych przekazywanych osobie bez cukrzycy.
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi, a wynika to z zaburzeń wydzielania lub działania insuliny.
JW. Goethe powiedział: „Sama wiedza nie wystarcza trzeba ją jeszcze umieć zastosować”
Zalecane miejsca wstrzykiwania insuliny to: podskórna tkanka tłuszczowa brzucha po obu stronach pępka, z zachowaniem odstępu, co najmniej 2,5 cm od pępka, górny zewnętrzny kwadrat ramion, boczna część ud oraz górny, zewnętrzny kwadrat pośladków.
Należy pamiętać, że wielokrotne wstrzykiwanie insuliny w ten sam, niewielki obszar prowadzi do rozwoju lipodystrofii. Odpowiada za to bezpośrednio anaboliczne działanie insuliny, powodując wzmożoną syntezę białek i tłuszczów w tkance podskórnej w miejscu wstrzyknięcia. W tym obszarze stężenia insuliny są szczególnie wysokie.
Przed wykonaniem iniekcji zachowaj podstawowe zasady higieny: umyj ręce ciepłą wodą z mydłem, spłucz i dokładnie osusz. Obejrzyj obszar, w który będzie podawana insulina, skóra powinna być czysta, bez podrażnień. Nie podawaj insuliny w blizny, rozstępy, znamiona barwnikowe, zranienia, krwiaki, zmiany lipodystroficzne.
Nie ma potrzeby dezynfekować miejsca iniekcji, jednak nie wykonuj zastrzyku przez ubranie. Po pierwsze nie widzisz miejsca podania insuliny i jest ryzyko, że trafisz w obszar, w który iniekcja nie powinna być wykonana. Po drugie może dojść do stępienia ostrza igły a także przeniesienia mikrofragmentu tkaniny z zanieczyszczeniami do tkanki podskórnej. Ponadto, podczas przechodzenia igły przez materiał dochodzi do starcia z jej zewnętrznej powierzchni substancji poślizgowej, przez co igła nie przechodzi tak łatwo przez naskórek i skórę.
• Przed wykonaniem zastrzyku upewnij się, czy trzymasz w ręce pena z właściwą insuliną. • Następnie nałóż i nakręć igłę na pena, wystrzyknij w górę 1-2 j. insuliny celem sprawdzenia czy urządzenie jest sprawne i gotowe do podania. • Kolejno nastaw pokrętłem właściwą dawkę. W przypadku wybrania niewłaściwej dawki możesz bez konsekwencji ją modyfikować. • W zależności od długości posiadanej igły i otrzymanych zaleceń z poradni diabetologicznej wybierz właściwą technikę wstrzyknięcia: prostopadle, pod kątem lub z wytworzeniem fałdu skórnego. • Zdecydowanym ruchem wbij do końca igłę i wstrzyknij insulinę. Zależnie od rodzaju wstrzykiwacza powoli naciskaj pokrętło dawki do oporu i pojawienia się liczby 0 w okienku lub pociągnij za spust uruchamiający automatyczne podanie insuliny. • Po podaniu insuliny odczekaj 10 sekund a następnie powoli wyciągnij, zabezpiecz, odkręć i zutylizuj igłę. • Nie rozmasowuj miejsca gdzie podałeś insulinę.
Wstrzyknięcia nieprawidłowo dobranej do długości posiadanej igły grozi podaniem insuliny zbyt płytko – śródskórnie lub zbyt głęboko – domięśniowo.
Konsekwencją podania śródskórnego jest większa bolesność a także zwolnione tempo wchłaniania insuliny. Z kolei, insulina podana domięśniowo, wchłania się szybciej, przez co może dojść do nieoczekiwanego spadku poziomu glukozy.
Ponadto, spodziewaj się szybszego wchłaniania insuliny po wykonaniu iniekcji w okolice mięśni, które będą intensywnie pracować podczas wykonywania aktywności fizycznej. Z tego samego powodu unikaj gorącej kąpieli bezpośrednio po wykonaniu iniekcji, szczególnie długodziałającego preparatu insuliny. W tej sytuacji preferowany jest prysznic.
dr n. med. Przemysław Witek Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych UJ CM
Istotność problemu klinicznego jakim są zaburzenia funkcji seksualnych w cukrzycy potwierdza epidemiologia tego zjawiska. Według zbiorczej analizy wyników 25 badań, przeprowadzonej przez Rahmanian i wsp., obejmującej 3892 kobiety z cukrzycą typu 2 wykazano, że zaburzenia funkcji seksualnych występowały u aż 68,6% z nich [1]. Z kolei jak wskazują wyniki zbiorczej analizy 145 badań, przeprowadzonej przez Kouidrat i wsp., odsetek chorych mężczyzn z cukrzycą i zaburzeniami erekcji wynosił 66,3% [2]. Tak więc, częstość zaburzeń seksualnych u chorych z cukrzycą jest duża.
Biorąc pod uwagę powyższe dane epidemiologiczne nasuwa się pytanie czy na częstość występowania zaburzeń seksualnych ma wpływ kontrola glikemii? Jak to wykazał cytowany już Kouidrat i wsp., mężczyźni z gorzej kontrolowaną glikemią charakteryzowali się 3,5-krotnie większym ryzykiem zaburzeń erekcji [2]. Warto zwrócić uwagę, że ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji u mężczyzn ulega zwiększeniu o 62% już na etapie stanu przedcukrzycowego, co wykazano w nowej zbiorczej analizie 9 badań, przeprowadzonej przez Jin i wsp. [3]. Niekorzystny wpływ złej kontroli glikemii na ryzyko zaburzeń erekcji u mężczyzn z cukrzycą typu 2 wykazali także Awad i wsp., w badaniu obejmującym 100 chorych. Stwierdzono, że odsetek HbA1C był istotnie związany z ryzykiem zaburzeń erekcji [4].
Ogólnie rzecz biorąc do czynników ryzyka zaburzeń seksualnych w przebiegu cukrzycy zalicza się: długość trwania cukrzycy (>10 lat), wiek chorego (>40 lat), neuropatię obwodową, siedzący tryb życia, zmniejszenie stężenia testosteronu oraz choroby naczyń obwodowych [5]. W rozważaniach nad czynnikami ryzyka zaburzeń seksualnych należy brać także pod uwagę inne czynniki, nie związane bezpośrednio z cukrzycą. Do takich czynników należą: niezdrowy styl życia (zwiększenie ryzyka o 36%), różne choroby współistniejące (zwiększenie ryzyka o 65%) oraz predyspozycje genetyczne (zwiększenie ryzyka o 51%) [6].
Mechanizm leżący u podłoża zaburzeń seksualnych u chorych z cukrzycą jest wieloczynnikowy. Do głównych elementów patogenetycznych zalicza się: zmiany naczyniowe, neurologiczne i hormonalne rozwijające się w przebiegu cukrzycy [7].
Zaburzenia erekcji poza obniżeniem jakości życia chorego stanowią nieklasyczny czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego. Jak wykazano w zbiorczej analizie 25 badań, przeprowadzonej przez Zhao i wsp., obejmującej ponad 154 tysiące osób występowanie zaburzeń erekcji zwiększało o ryzyko chorób układu krążenia o 43%, choroby wieńcowej o 59%, udaru mózgu o 34% i śmierci ogółem o 33% [8].
Z klinicznego punktu widzenia istotne jest czy stosowane obecnie leki przeciwcukrzycowe mogą poprawiać funkcje seksualne u chorych z cukrzycą. W Tabeli 1 podsumowano dane dotyczące wpływu leków przeciwcukrzycowych na funkcje seksualne. Warto wspomnieć o wynikach nowego badania klinicznego autorstwa Lee i wsp., które obejmowało 68 chorych z cukrzycą typu 2. W badaniu tym chorym podawano tadalafil (inhibitor fosfodiesterazy typu 5) w dawce 5 mg/dobę przez 6 miesięcy. Wykazano, że tadalafil poprawił kontrolę glikemii (istotne obniżenie HbA1C o – 0.14 ± 0.53%) oraz istotnie klinicznie poprawił funkcje seksualne [9].
Lek przeciwcukrzycowy
Potencjalny wpływ na poprawę funkcji seksualnych
Insulina
Efekt nie w pełni poznany
Pochodne sulfonylomocznika
Poprawa lub pogorszenia
Metformina
Poprawa
Akarboza
Efekt nie w pełni poznany
Tiazolidenodiony
Poprawa
Analogi GLP-1
Poprawa
Inhibitory DPP-4
Efekt nie w pełni poznany
Inhibitory SGLT-2 (gliflozyny)
Poprawa
Podsumowując, zaburzenia funkcji seksualnych występują znacznie częściej wśród chorych z cukrzycą, a ich patogeneza jest złożona. Dobra kontrola glikemii i stosowanie się do zaleceń lekarza zmniejsza ryzyko wystąpienia tych zaburzeń. Obecnie dostępne leczenie przeciwcukrzycowe charakteryzuje się w dużej części działaniem łagodzącym zaburzenia seksualne. Leki, takie jak tadalafil, mogą zarówno poprawiać funkcje seksualne u chorych z cukrzycą typu 2, jak i przyczyniać się do poprawy kontroli glikemii.
MONIKA ROMAŃCZYK, studentka medycyny STANISŁAW SURMA, student medycyny PROF. DR HAB. N. MED. KRZYSZTOF J. FILIPIAK, rektor Uczelni Medycznej im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog, hipertensjolog, farmakolog kliniczny
Piśmiennictwo
Rahmanian E, Salari N, Mohammadi M, Jalali R. Evaluation of sexual dysfunction and female sexual dysfunction indicators in women with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Diabetol Metab Syndr. 2019;11:73.
Kouidrat Y, Pizzol D, Cosco T, i wsp. High prevalence of erectile dysfunction in diabetes: a systematic review and meta-analysis of 145 studies. Diabet Med. 2017;34(9):1185-1192.
Jin M, Yuan S, Wang B, Yi L, Wang C. Association Between Prediabetes and Erectile Dysfunction: A Meta-Analysis. Front Endocrinol (Lausanne). 2022;12:733434.
Awad H, Salem A, Gadalla A, El Wafa NA, Mohamed OA. Erectile function in men with diabetes type 2: correlation with glycemic control. Int J Impot Res. 2010;22(1):36-39.
Shiferaw WS, Akalu TY, Petrucka PM, Areri HA, Aynalem YA. Risk factors of erectile dysfunction among diabetes patients in Africa: A systematic review and meta-analysis. J Clin Transl Endocrinol. 2020;21:100232.
Allen MS, Walter EE. Erectile Dysfunction: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Risk-Factors, Treatment, and Prevalence Outcomes. J Sex Med. 2019;16(4):531-541.
Morano S. Pathophysiology of diabetic sexual dysfunction. J Endocrinol Invest. 2003;26:65-69.
